Już od paru artykułów, na podstawie znalezionych numizmatów poznajemy życie codzienne toczące się na terenie naszego powiatu w XIX w. Pozostaniemy w tym okresie na dłużej, ze względu na liczne znaleziska z nim związane. Zostały one pozyskane w trakcie poszukiwań zabytków z wykorzystaniem wykrywaczy metali w ramach funkcjonowania facebook’owej strony “Archeologia Żyrardowa i okolic”. Znalezione w ten sposób przedmioty, zgodnie z obowiązującym prawem, zostały przekazane Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie. W niniejszym artykule zaznajomimy się z rosyjską walutą będącą w obiegu na naszych ziemiach do 1915 r.
Od 1815 r. ziemie obecnego powiatu żyrardowskiego znajdowały się pod zaborem rosyjskim, w granicach marionetkowego Królestwa Polskiego. Po nieudanych powstaniach władze carskie starały się zatrzeć ślady polskości. Rusyfikacja nie ominęła także mennictwa. W 1835 r. w użycie weszły pieniądze o dwóch nominałach – polskim i rosyjskim (w sztywnym przeliczniku 1:2). Z kolei ostatnie polskie pieniądze wybito w 1865 r. Z powodu zaprzestania emisji polskiej waluty (będącej w obiegu do 1891 r.) oraz coraz większych braków pieniędzy polsko-rosyjskich, w obiegu na naszych ziemiach zaczęły dominować kopiejki i ruble. Z tego powodu w trakcie poszukiwań zabytków znajdujemy rosyjskie monety z II poł. XIX w. i pocz. XXw.
Codzienne, drobne transakcje opierały się w dużym stopniu na kopiejce. Z tego powodu przez cały XIX w., aż do końca istnienia Imperium Rosyjskiego w obiegu znajdowały się nominały rodem z poprzednich wieków – połuszka o wartości 1/4 kopiejki, zastąpiona w 1868 r. monetą o tymże nominale oraz dienieżka czyli 1/2 kopiejki – także zastąpiona nowszym wzorem z liczbowym określeniem nominału (abstrahując, nazwa “денежка”[dienieżka] wywodzi się od słowa “денга”[dienga] – dawnej rosyjskiej waluty, także o równowartości 1/2 kopiejki; obecnie “деньги”[diengi] to po rosyjsku “pieniądze”).
W trakcie poszukiwań w parku im. Dittricha w Żyrardowie natrafiliśmy na dienieżkę z 1861 r. wybitą w Warszawskiej Mennicy. Na awersie znajduje się monogram cara Aleksandra II. Z okresu jego panowania pozyskaliśmy także kopiejkę z 1859 r. (również wybitą w Warszawie) oraz dwie monety dwukopiejkowe, opisywane ostatnio (również pochodzące z mennicy w Warszawie. Zostały znalezione w pobliżu Działek). Wśród pozyskanych numizmatów dominują jednak monety z przełomu XIX i XX w., wybite za panowania Mikołaja II. Są to m.in. dwie srebrne monety – 10 kopiejek z 1894 r. (pozyskane w parku) oraz 1 rubel z 1897 r. (znaleziony w żyrardowskim lesie). Rosyjską monetę z tego okresu – 2 kopiejki z 1910 r., znaleźliśmy także w Ogrodzie Jordanowskim przy ul. Mostowej w Żyrardowie. Z lasu, parku oraz sprzed kościoła Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie pochodzą też monety jednokopiejkowe.
Znajdowanie rosyjskich pieniędzy na każdych przeprowadzonych do tej pory poszukiwaniach świadczy o dwóch faktach – ich powszechności w obiegu oraz rosnącej gęstości zaludnienia okolicznych terenów w miarę upływu lat – m.in. w wyniku rozwoju zakładów lniarskich w Żyrardowie.
W następnych artykułach pozostaniemy w XIX w. w związku z innymi znaleziskami z tego okresu. Są one powiązane z rozwojem zakładów lniarskich, a także z ważnymi dla naszego narodu wydarzeniami. Oczywiście wszystkich tych odkryć dokonano na terenie naszego powiatu oraz miasta.
Autor: Jakub Mrówczyński
Literatura:
Katalog monet rosyjskich 1796 – 1917 – Edward Safuta, Mieczysław Czerski; Warszawa 1991
Na zdjęciach:
1 – Dienieżka 1861 z parku im. K. Dittricha
2 – Przykłady monet jednokopiejkowych znalezionych w trakcie poszukiwań: 1,2 – w parku im. K. Dittricha; 3 – w lesie pod Żyrardowem; 4 – przy kościele Matki Bożej Pocieszenia
3 – Monety dwukopiejkowe znalezione w trakcie poszukiwań: 1 – las pod Działkami; 2 – Ogród Jordanowski przy ul. Mostowej
4 – 10 kopiejek 1894 z parku im. K. Dittricha, wraz z przykładową ryciną
