21 lutego na zbiegu ulicy 1Maja i Narutowicza w Żyrardowie odbyła się uroczystość, podczas której odsłonięto macewę, upamiętniająca 5000 Żydów z Żyrardowa i okolic zamordowanych przez niemieckich okupantów w latach 1940 – 1943. Miejsce Macewy Pamięci nie jest przypadkowe. Powstała na terenie dawnej dzielnicy żydowskiej, która w czasie okupacji niemieckiej pełniła też funkcje getta.
Inicjatorami i realizatorami tego upamiętnienia są Instytut Pamięci Narodowej i Muzeum Getta Warszawskiego, we współpracy z Miastem Żyrardów.
– To była skromna, ale jednocześnie bardzo podniosła uroczystość. Z inicjatywy Instytutu Pamięci Narodowej i Muzeum Getta Warszawskiego i inicjatywy naszej, miejskiej, w przestrzeni Żyrardowa pojawiła się Macewa Pamięci, to symbol dedykowany pamięci społeczności żydowskiej, która kiedyś zamieszkiwała na terenie Żyrardowa przed wojną, a za czasów okupacji została przewieziona do getta warszawskiego, a następnie do obozu zagłady w Treblince – mówił prezydent Żyrardowa, Lucjan Krzysztof Chrzanowski. – Żyrardów od zawsze był miejscem wielokulturowym i wielowyznaniowym i dlatego ta brama, ten symbol będzie doskonałym powodem do tego, żeby o tych ludziach pamiętać.
– Jestem ogromnie wzruszony, że Żyrardów pamięta o swoich mieszkańcach. Mijają 83 lata od ostatniego transportu żyrardowskich Żydów do getta warszawskiego, a następnie do Treblinki. Pociąg ze stacji wyjechał dokładnie 9 lutego – opowiadał Albert Stankowski, Dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego. – To niezwykle ważne, by młodzież i starsi mieszkańcy Żyrardowa pamiętali o tych wydarzenia. To ważne miejsce, na granicy dawnego getta będzie im o tym przypominać, a z drugiej strony będzie też lekcją szacunku i tolerancji – dodał Dyrektor.
W uroczystości udział wzięli: Lucjan Krzysztof Chrzanowski, prezydent Żyrardowa; Adam Siwek, Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej; reprezentujący Prezesa IPN Albert Stankowski – dyrektor Muzeum Getta Warszawskiego; Katarzyna Person – zastępczyni dyrektora Muzeum Getta Warszawskiego; Sprawiedliwi Wśród Narodów Świata; przedstawiciele społeczności żydowskiej oraz potomkowie żyrardowskich Żydów; Grzegorz Dobrowolski, Dyrektor Delegatury Urzędu Marszałkowskiego w Żyrardowie, reprezentujący Marszałka Województwa Mazowieckiego; Artur Hofman Prezes Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce; Mariusz Cichowicz – reprezentant Urzędu ds. Kombatantów i Osób Represjonowanych; Rabin Szalom Dow Ber Stambler – przewodniczący Chabad-Lubawicz w Polsce; ks. kanonik Adam Bednarczyk Proboszcz Parafii Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie; ksiądz Halina Radacz Pastor Parafii Ewangelicko – Augsburskiej w Żyrardowie, a także Radni Rady Miasta Żyrardowa z przewodniczącym Ryszardem Mirgosem, a także dyrektorów i przedstawicieli instytucji, placówek oświatowych, przedstawicieli organizacji oraz środowisk kombatanckich. Nie zabrakło również twórcy Macewy Pamięci – Jerzego Kaliny i Bożeny Gąsiorowskiej – członkini Aktywistów Sieci Forum Dialogu, która od lat działa na rzecz upamiętnienia żyrardowskich Żydów.
Modlitwę za zmarłych odmówił Rabin Szalom Dow Ber Stambler, ksiądz kanonik Adam Bednarczyk, Proboszcz Parafii pw. Matki Bożej Pocieszenia w Żyrardowie.
Na koniec uroczystości delegacje złożyły kwiaty pod pomnikiem.
– To kolejna realizacja programu, który podjęliśmy wspólnie z Muzeum Getta Warszawskiego, żeby wspólnie w mazowieckich miastach upamiętniać lokalną społeczność żydowską, która uległa zagładzie, została zamordowana przez Niemców w czasie II wojny światowej. To z jednej strony program lokalny skierowany do społeczności tych miast, ale wpisuje się też w naszą ogólną pamięć o zagładzie Żydów w Polsce w czasie II wojny światowej, bo właśnie do tych wielkich liczb i tragicznych wydarzeń chcemy dotrzeć poprzez historie lokalne. Z drugiej strony chcemy pokazać społeczności lokalnej, że mają taki element swojego dziedzictwa w swojej historii, który jest związany z ludźmi, które te miasta współtworzyli. Ci ludzie zostawili tu trwały ślady swojej obecności – wyjaśniał Adam Siwek, Dyrektor Biura Upamiętniania Walk i Męczeństwa Instytutu Pamięci Narodowej.
O symboliczną obecność potomkowie żyrardowskich Żydów zadbali uczniowie Liceum Ogólnokształcącego im. Stefana Żeromskiego w Żyrardowie, których przygotowała Bożena Gąsiorowska. Młodzież odczytała 40 nazwisk z listy ,,Pamięć Treblinki” i pożegnała zebranych wierszem “Jedźmy do Treblinki” Haliny Birenbaum.
Foto: UM w Żyrardowie
