W wydaniu Życia Powiatu Żyrardowskiego nr 87 przedstawiłem wyniki poszukiwań zabytków z 2022 r. w lesie w pobliżu Działek. Jednak nie były to jedyne prace poszukiwawcze na terenie lasu. Pod koniec 2022 r. prospekcję z użyciem detektorów metali zorganizowano także w lesie w pobliżu Józefowa. Przeprowadzono ją w ramach funkcjonowania facebook’owej strony “Archeologia Żyrardowa i okolic”.
Prace terenowe pod Józefowem trwały od 06.11.2022 do 30.11.2022 r. Przeszukana powierzchnia wyniosła 84 ha, jednak dużą część zajmował teren bagienny. Na obszarze prac znajdowały się rosyjskie ziemianki z I WŚ dla jednostki oddelegowanej do pilnowania torów kolejowych.
Do ciekawego odkrycia doszło w bagnie przy Drodze Józefowskiej. Natrafiono w nim na guzik z munduru pracownika P.K.P. z 1946 r. Pochodził on z zakładu Bronisława Grabskiego z Łodzi, który już w grudniu 1946 r. został upaństwowiony i przemianowany na Łódzkie Zakłady Przemysłu Guzikarsko – Galenteryjnego. Mimo, że Orzełek na guziku pozbawiony był korony, to jego kształt świadczy o wykorzystaniu przedwojennej matrycy.
Nietypowym odkryciem są ślady po dwóch ogniskach. Znaleziono w nich łuski i pociski po nabojach 7,62x54R mm. Wokół samych ognisk pozyskano pojedyncze elementy z rosyjskich mundurów i wojskowego oporządzenia, przez co można wykluczyć, że ogniska pochodzą z okresu po I WŚ. Ślady na łuskach w postaci rozszerzonych szyjek wskazują na to, że ktoś wyjmował z nich pociski. Zarówno łuski jak i pociski wrzucano do ogniska, na co dowodami są wytopione, ołowiane rdzenie oraz brak spłonek w łuskach, które zapewne wyleciały z nich z powodu eksplozji pozostałego w łuskach prochu. Wrzucanie ich w ogień powodowało efektowne spalanie się prochu. Powód takiego działania był dość prozaiczny – nuda. Odkrycia dokonano w pobliżu drogi DW719 i rzeki Suchej. Warto jednak odnotować, że podczas I WŚ w tamtym miejscu nie było przeprawy przez rzekę, a droga zakręcała na północny zachód w stronę Drogi Józefowskiej, gdzie znajdował się najbliższy most. Stąd należy wnioskować, że Rosjanie obozowali nie tylko w przygotowanych wcześniej ziemiankach, ale także pod namiotami i to niekoniecznie ulokowanych w pobliżu ziemianek.
Łącznie pozyskano 23 łuski po nabojach 7,62×54 R mm do rosyjskich karabinów Mosin wz.1891 oraz Maxim wz. 1905 i wz.1910. Co ciekawe, jedna z łusek wyrzuconych do ogniska została wyprodukowana w 1906 r. w Austro-Węgierskich zakładach amunicyjnych. W latach 1904 – 1905 Rosja toczyła wojnę z Japonią. Ze względu na powszechne użycie karabinów maszynowych, zużycie naboi karabinowych było olbrzymie, a rosyjskie fabryki amunicji nie nadążały z produkcją. Z tego powodu podpisano kontrakty z zagranicznymi zakładami na dostawy amunicji 7,62x54R mm. Znaleziona łuska to przykład amunicji wyprodukowanej na potrzeby Rosji w zakładach w Hirtenbergu. W ramach kontraktu amunicję dostarczano jeszcze po wojnie rosyjsko-japońskiej, na co dowodem jest pozyskana łuska. Jak na ironię, Rosjanie wykorzystali zakupioną u Austro-węgrów i Niemców amunicję przeciwko nim podczas I WŚ.
W trakcie prac pozyskano też dwie monety, niestety w kiepskich stanach zachowania. Jest to 1 kopiejka z lat 1868 – 1916 oraz 2 grosze z lat 1923 – 1939 r. Uszkodzenia obu numizmatów nie pozwalają na dokładne ich wydatowanie.
W sumie podczas poszukiwań natrafiono na 59 artefaktów. Ich mała ilość powodowana jest silnym zaśmieceniem okolic lasu w rejonie torów kolejowych, DW719 i Józefowa. Ponadto silnie bagnisty teren nie był atrakcyjny gospodarczo w przeszłości, stąd ewentualna gospodarka leśna była tam znikoma. Największą ilość przedmiotów pozyskano w obrębie ziemianek, co tłumaczy ukształtowanie terenu – było to jedyne większe wyniesienie na przeszukiwanym obszarze, powodujące, że w danym miejscu było sucho niezależnie od pory roku. Mimo małej ilości znalezisk udało się ustalić, że wykonane tam ziemianki pochodzą z początku I WŚ oraz, że w dalszej przeszłości dany teren nie był atrakcyjny gospodarczo.
Kolejne poszukiwania na terenie lasu zostały zorganizowane na przełomie 2023 i 2024 r. – zostały one opisane dość szczegółowo w wydaniach nr 78, 79, 80, 81 i 82. Niedawno uzyskano zgodę na przeprowadzenie poszukiwań zabytków na pozostałym obszarze lasu o łącznej powierzchni 1063 ha. Ich termin zakończenia przyjmuje się na 31.12.2025 r. O odkryciach z pewnością będę informował na bieżąco na łamach Życia Powiatu Żyrardowskiego. Z pewnością zapowiada się ciekawie – dokończone zostaną badania pola bitwy z 1863 r. oraz przeszukane zostaną polskie pozycje z 1939 r. Ponadto, jak udało się zaobserwować w trakcie dotychczasowych prac, w 1915 r. w żyrardowskim lesie miały miejsce walki opóźniające natarcie wojsk niemieckich – być może uda się zlokalizować kolejne punkty rosyjskiego oporu i ślady po niemieckim natarciu. Niewykluczone, że na tak wielkiej powierzchni uda się także znaleźć coś związanego z pozyskanym w tym roku naszyjnikiem z epoki brązu.
