Są małe, okrągłe i każdy ma je przy sobie… Chodzi oczywiście o guziki. Podczas poszukiwań zabytków często natrafiamy na te niepozorne przedmioty. Opisywane artefakty pochodzą z prac terenowych zorganizowanych w ramach funkcjonowania facebook’owej strony “Archeologia Żyrardowa i okolic”. Obecnie znajdują się na stanie Muzeum Mazowsza Zachodniego w Żyrardowie.
Najstarsze znalezione w trakcie naszych poszukiwań guziki pochodzą z przełomu XVIII/XIX w. Niestety są w bardzo złym stanie zachowania. Wśród znalezisk dominują guziki związane z I i II WŚ.
Niektóre ze znajdowanych egzemplarzy są przeznaczone dla określonych rodzajów wojsk lub pracowników – sztandarowym przykładem są rosyjskie wz.1857 pochodzące z mundurów artylerzystów. Oprócz dwugłowego Orła, czyli herbu Imperium Rosyjskiego, widnieją na nich skrzyżowane lufy armat. Innym przykładem guzika przeznaczonego dla umundurowania określonej grupy osób, jest egzemplarz znaleziony w 2020 r. w Parku Miejskim w Żyrardowie. Wykonany został na wzór wojskowych rosyjskich guzików wz.1857, jednak na stronie wierzchniej posiada warszawską Syrenkę umieszczoną w tarczy herbowej. Jest to ślad po warszawskim dorożkarzu lub nawet urzędniku niskiej rangi.
Jak można zaobserwować na zdjęciach załączonych do niniejszego tekstu różnorodność wśród znajdowanych guzików jest duża. Dzięki możliwości przypisania ich do poszczególnych wojsk lub wydarzeń, mogą one dostarczyć wiele informacji.
Autor: Jakub Mrówczyński
Na zdjęciach:
1 – 1 – Guzik wz.28 z munduru pracownika “P.K.P.”(z terenu kościoła MBP w Żyrardowie); 2 – Guzik z munduru pracownika “P.K.P.” z 1946 r. (z lasu w rejonie Józefowa); 3 – Guzik wz.30 z munduru strażaka (z lasu w rejonie Łubna).
2 – Rosyjskie ogólnowojskowe guziki mundurowe wz.1857 (z lasu w rejonie Chrobot).
3 – 1 – Guzik wz.1857 z munduru ucznia szkoły wyższej służącego w Korpusie Kadetów Imperium Rosyjskiego (z terenu kościoła MBP w Żyrardowie); 2 – Guzik z warszawską Syrenką (z Parku Miejskiego w Żyrardowie); 3 – Guzik z Wielką Koroną cesarską Rosji, będący w użyciu od 1862 do 1904 r. w jednostkach dowodzonych lub patronowanych przez członka rodziny cesarskiej (z lasu w rejonie ul. Bema w Żyrardowie); 4 – Guzik pracownika rosyjskiego Ministerstwa Sprawiedliwości (np. sędziego lub pomniejszego urzędnika) używany w latach 1858 – 1904 (z lasu w rejonie ul. Bema w Żyrardowie).
4 – Polskie guziki wz.28 z mundurów oficerów (u góry: znaleziony w 2021 r. na terenie “Jordanka” przy ul. Mostowej w Żyrardowie; u dołu: znaleziony w 2021 r. w lesie za obwodnicą Żyrardowa, na powierzchni ziemi).
5 – Polskie, wojskowe guziki mundurowe: 1 – wz.19 (z terenu “Jordanka”); 2 – wz.28 (z lasu) – widnieją na nim sygnatury fabryki GUZPOL z Warszawy; 3 – wz.47 (z Parku Miejskiego w Żyrardowie) – widnieją na nim sygnatury zakładu Bronisława Grabskiego z Łodzi.
6 – Niemieckie, wojskowe guziki mundurowe. U góry: znaleziony w lesie w trakcie poszukiwań w 2021 r., widnieje na nim dobrze zachowana farba “feldgrau”; u dołu egzemplarz znaleziony w 2020 r. w Parku Miejskim w Żyrardowie.
7 – Rosyjskie guziki wz.1857 z mundurów artylerzystów. U góry: egzemplarz znaleziony na powierzchni ziemi w rejonie Działek w 2022 r.; U dołu: egzemplarz znaleziony w Parku Miejskim w Żyrardowie w 2020 r. Wewnątrz znajdują się dobrze widoczne sygnatury zakładu Braci Buch z Sankt Petersburga.
